محمد سعید جعفرپور
بطور کلی به دلایل اقتصادی بارهای الکتریکی از مشخصه اهمی سلفی برخوردارند. با افزایش توان بار معمولا ضریب توان مصرفی آن نیز افزایش می یابد. ازاینرو مولدهای انرژی الکتریکی نیز باید قادر به تولید توان اکتیو وراکتیو متناسب با بار باشند. بنابراین طراحی اقتصادی ژنراتورها به نحوی است که بیش از توان راکتیو قادر به تولید توان اکتیو باشند. این موضوع در مورد جذب توان راکتیو یا بخش پائینی منحنی صادق است. بنابراین طبیعی است که منحنی عملکرد این نوع ژنراتورها بیش از نیم دایره به نیم بیضی نزدیک باشد. در نیمه بالایی با کاهش تولید توان اکتیو می توان توان راتکتیو را افزایش داد منتها ناه به همان نسبت، عامل محدود کننده در اینجا هسته مغناطیسی ماشین و حداکثر چگالی شار مغناطیسی آن است. در این ناحیه جریان پس فاز بار تقویت کننده شار مغناطیسی روتور است که به آن پدیده over exciting می گویند. چنانچه خواسته باشیم قابلیت ماشین برای تولید توان اکتیو و راکتیو در همه ضرایب قدرت پس فاز را ایجاد کنیم باید هسته هایی به مراتب بزرگتر انتخاب می کردیم.
در ناحیه پائین یا under exciting ، عامل محدود کننده موضوع پایداری ماشین است، زیرا با افزایش جریان پیش فاز بار ، جریان بار نقش کاهشی را روی شار مغناطیسی لینک شونده ایفا خواهد نمود. با کاهش مقدار شار مغناطیسی همبستگی دو شار مغناطیسی مولد میدانهای گردان روتور و استاتور کاهش یافته و اصطلاحا روتور شل می شود. یعنی با هر تکانه مکانیکی ممکن است پایداری ماشین به خطر بیافتد. بنابراین میزان فشردگی منحنی عملکر ماشین در ناحیه پائین بر خلاف ناحیه بالا توسط ابعاد و کیفیت هسته تعیین نمی شود بلکه با محدوده پایداری ماشین مشخص می گردد.